Λόγω των ημερών αλλά και του κατ’ οίκον περιορισμού όλοι οι γονείς περνάμε περισσότερο χρόνο στο σπίτι με τα παιδιά μας. Ως εκ τούτου, είναι αναμενόμενο να αναρωτιόμαστε τι είδους παιχνίδια μπορούμε είτε να δημιουργήσουμε με τα υλικά που έχουμε ήδη είτε να αγοράσουμε από κάποιο κατάστημα.
Πρώτα από όλα όμως προέχει να γνωρίσουμε την παιδαγωγική αξία του παιχνιδιού στην ανάπτυξη και την εκπαίδευση του νηπίου.
– Γιατί είναι τόσο σημαντικό το παιχνίδι για τα παιδιά;
Το παιχνίδι αποτελεί την «αναπτυξιακή τροφή» για το παιδί, καθώς συντελεί στη σωματική και νοητική του ανάπτυξη, στην καλλιέργεια της φαντασίας του και στη διεύρυνση των δεξιοτήτων και ικανοτήτων του. Μέσα από το παιχνίδι το νήπιο αποκτά νέα ερεθίσματα, παρατηρεί, πειραματίζεται, διερευνά, προβλέπει, σχεδιάζει, ερμηνεύει, κατανοεί, παράγει, εκπληρώνει στόχους και επιλύει προβλήματα.
Πρόσθετα, με το παιχνίδι τα μικρά παιδιά αντιλαμβάνονται το σώμα τους, τα όρια και τις δυνατότητές τους, αναπτύσσουν δεξιότητες προσανατολισμού, και αποκτούν αυτονομία.
Καίρια είναι επίσης η θέση του παιχνιδιού στην κοινωνική και ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη των παιδιών, αφού μέσω αυτού το παιδί κατανοεί και αναγνωρίζει τα συναισθήματά του, μαθαίνει να ελέγχει τον συναισθηματικό του κόσμο, να εκφράζει την επιθετικότητα του και να αντιμετωπίζει τις εσωτερικές του συγκρούσεις και ανησυχίες.
Με βάση τον Slavin (1998) το παιχνίδι προετοιμάζει τα παιδιά για τον κόσμο των ενηλίκων, έτσι η σημασία του είναι κολοσσιαία καθώς με το παιχνίδι το παιδί εξασκείται σε βασικές ικανότητες επιβίωσης όπως η διαπραγμάτευση και ο συμβιβασμός.
– Με τι κριτήρια να επιλέξω παιχνίδια για το παιδί μου;
Καταρχάς, το πιο σημαντικό που πρέπει να έχετε κατά νου, όταν επιλέγετε παιχνίδια είναι το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού και όχι τόσο η βιολογική του ηλικία. Αυτό θα το βοηθήσει να εξελιχθεί και να μεταβεί ομαλά στο επόμενο επίπεδο. Έπειτα, πρέπει να λάβετε υπόψιν σας την προσωπικότητα, τα ενδιαφέροντα και τη συναισθηματική του ανάπτυξη.
Σε περίπτωση που έχετε κάποιον ενδοιασμό αναφορικά με το παιχνίδι που πρόκειται να αγοράσετε για το μικρό σας, είναι ωφέλιμο να ζητήσετε τη γνώμη ενός ειδικού (παιδαγωγού, ψυχολόγου ή εργοθεραπευτή), ώστε να σας κατευθύνει σωστά και να κάνετε τη βέλτιστη επιλογή.
Παρακάτω θα γνωρίσουμε ορισμένα από τα καταλληλότερα παιχνίδια για τα παιδιά ανά ηλικία και αναπτυξιακό στάδιο:
Έως 1 έτους
Τα βρέφη τον πρώτο χρόνο της ζωής τους αναπτύσσουν τις αισθήσεις τους και αρχίζουν να γνωρίζουν και να εξερευνούν το περιβάλλον μέσα από την όραση, την ακοή, την αφή, τη γεύση, την όσφρηση και την κίνηση.
Από τον 2ο – 3ο μήνα τα μωρά είναι σε θέση να ανασηκώνουν για λίγο το κεφάλι τους όταν είναι ξαπλωμένα και να παρακολουθούν με το βλέμμα τους κινούμενα αντικείμενα, ενώ από τον 4ο ή 5ο μήνα αναπτύσσεται ο συντονισμός χεριού – ματιού και τα βρέφη μπορούν να κρατούν μικρά αντικείμενα με τα χέρια τους. Από τον 6ο μήνα και έπειτα τα μωρά μπορούν να κάθονται, να στέκονται όρθια και να ασχολούνται με παιχνίδια που παράγουν ήχους.
Το παιχνίδι σε αυτή την ηλικία καλλιεργεί δεξιότητες αισθητηριακής ολοκλήρωσης και κίνησης, γι’ αυτό επιλέξτε ελαφρά παιχνίδια με ζωντανά χρώματα που έλκουν το βλέμμα, την ακοή και την αφή του παιδιού.
Ενδεικτικά προτείνονται τα παρακάτω:
- κουδουνίστρες ή άλλα μουσικά όργανα που παράγουν ήχο (λ.χ. μαράκες),
- μαλακά πλενόμενα ζωάκια, κούκλες ή μπάλες,
- κρεμαστά περιστρεφόμενα παιχνίδια κούνιας με φως και μελωδίες τα οποία δεν μπορεί να φτάσει το μωρό,
- υφασμάτινους κύβους και κάρτες,
- μαλακά βιβλία δραστηριοτήτων με έντονες αντιθέσεις χρωμάτων και κατασκευασμένα από υλικά διαφορετικής υφής,
- γάντια με δαχτυλομαργιονέτες,
- εκπαιδευτικά γυμναστήρια,
- στοιβαζόμενα παιχνίδια σε διάφορα σχήματα, χρώματα και μεγέθη,
- παιχνίδια δράσης – αντίδρασης και παραγωγής ήχου,
- παιχνίδια ταξινόμησης,
- παιχνίδια φαντασίας π.χ. τηλέφωνο, μπολ ζαχαροπλαστικής κ.ά.
1-2 ετών
Μετά τον πρώτο χρόνο που το νήπιο ξεκινά να κάνει τα πρώτα του βήματα γίνεται όλο και πιο ενεργητικό και απαιτητικό και επιζητά περισσότερο την κίνηση. Σε αυτό το στάδιο μάλιστα έχει ήδη κατορθώσει πολλά, αφού μπορεί νακρατά το κουτάλι και να τρώει για λίγο μόνο του, να περπατά με αυτοπεποίθηση, να κλωτσά μπάλα, να πετά αντικείμενα με το χέρι πάνω από τον ώμο, να μιμείται οικιακές δουλειές, να κατανοεί τα μεγέθη, να κατασκευάζει κ.ά.
Τα καταλληλότερα παιχνίδια γι’ αυτό το αναπτυξιακό στάδιο είναι τα εξής:
- στράτες, ποδοκίνητα οχήματα,
- συρόμενα παιχνίδια,
- μουσικά όργανα,
- βιβλία με χοντρό χαρτόνι και μεγάλες εικόνες,
- χοντροί μαρκαδόροι και χαρτιά για να ζωγραφίζει,
- παιχνίδια ρόλων, π.χ. τηλέφωνο, καροτσάκι, σκουπάκι κ.ά.,
- παζλ με μεγάλα και λίγα κομμάτια,
- κύβοι,
- παιχνίδια με ζώα,
- κούκλες, αρκουδάκια, αυτοκίνητα και φορτηγα,
- παιχνίδια με κουμπιά (αίτιο – αποτέλεσμα),
- παιχνίδια που μιλούν και ενθαρρύνουν τη μάθηση
2-3 ετών
Τον δεύτερο με τρίτο χρόνο της ζωής του το νήπιο αναπτύσσει ταχύτατα την ομιλία του ενώ είναι σε θέση να δημιουργεί, να κατανοεί τα σχήματα και τα χρώματα, να κατηγοριοποιεί τα αντικείμενα, να παίζει παιχνίδια ρόλων και να υποδύεεται πραγματικές γνώριμες καταστάσεις της καθημερινότητας.
Τα παιχνίδια γι’ αυτή την ηλικιακή ομάδα είναι καλό να είναι δημιουργικά ή να μιμούνται τις δραστηριότητες των γονιών και των μεγαλύτερων παιδιών. Επιίσης, είναι σημαντικό να σχετίζονται και με την ανάπτυξη της γλώσσας.
Ως εκ τούτου, τα καλύτερα παιχνίδια για την ηλικία είναι:
- τα παιχνίδια μίμησης, λ.χ. κουζίνα, ταμειακή μηχανή, πάγκος εργασίας, εργαλεία κ.ά.
- παιχνίδια κατασκευών, όπως τουβλάκια, τρενάκια κ.ά.,
- εκπαιδευτικά παιχνίδια – τραπεζάκια για την ενίσχυση της γλωσσικής καλλιέργειας και την εκμάθηση τραγουδιών, της αλφαβήτας, των χρωμάτων, των ζώων κ.ά.,
- πίνακας με κιμωλίες ή λευκός πίνακας με χρωματιστούς μαρκαδόρους,
- βιβλία με σύντομα παραμύθια και πλούσια εικονογράφηση,
- απλά παζλ με μεγάλα κομμάτια,
- ξύλινα παζλ ενσφηνωμάτων,
- ενσφηνώματα με σφυράκια,
- φάρμες με ζώα,
- λούτρινα ζωάκια και κουκλάκια,
- μπάλες, τέρμα και μπασκέτες για να πετάει ή να κλωτσάει,
- πλαστελίνες και δαχτυλομπογιές,
- στολές μεταμφίεσης,
- ηχεία για τραγούδια ή μαγνητόφωνο,
- υλικά για φανταστικό και προβολικό παιχνίδι (play mobile κλπ).
3-5 ετών
Σ’ αυτή την ηλικία τα περισσότερα παιδιά εντάσσονται στον παιδικό σταθμό και το προνήπιο, αφού έχουν ήδη αναπτύξει τον κινητικό τους έλεγχο και ταυτόχρονα έχουν μάθει να συνεργάζονται με τους συνομιλήκους τους.
Παράλληλα, είναι το στάδιο των ατελείωτων ερωτήσεων λόγω της τεράστιας αύξησης του ενδιαφέροντος να κατανοήσουν πώς λειτουργεί ο κόσμος μας.
Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία επιδιώκουν να ενεργούν όπως οι ενήλικες, καθώς επιθυμούν να αναλαμβάνουν ευθύνες που ξεπερνούν την ικανότητά τους να τις χειριστούν. Σε αυτή την ηλικιακή ομάδα τα παιχνίδια μπορούν να είναι δημιουργικά ή να μιμούνται τις δραστηριότητες των μεγαλύτερων. Από το παιχνίδι και τη διασκέδαση το παιδί αξιολογεί, κατηγοριοποιεί και ξεκαθαρίζει τις ιδέες, τα συναισθήματα και τις σύνθετες δράσεις.
Ως εκ τούτου τα καταλληλότερα είδη παιχνιδιών για αυτή την ηλικιακή ομάδα είναι:
- παιδικά εργαλεία λ.χ. κατσαβίδια, σφυριά, τρυπάνια κ.ά.,
- κουκλόσπιτα, κούκλες, μαριονέτες,
- παιχνίδια ρόλων και μίμησης, όπως ιατρικά εργαλέια,
- τουβλάκια, κύβοι, οικοδομικό υλικό,
- παιχνίδια εξωτερικού χώρου π. χ. τραμπολίνο, κούνιες, τσουλήθρες κ.ά.,
- μπάλες,
- εικαστικά σετ για να ζωγραφίζει και να δημιουργεί,
- βιβλία και παραμύθια,
- παζλ με λίγα κομμάτια,
- επιτραπέζια παιχνίδια που δεν απαιτούν ανάγνωση,
- παιχνίδια μνήμης,
- τετράδια δραστηριοτήτων,
- παιχνίδια στόχων (π.χ. bowling),
- κουζινικά είδη και τρόφιμα,
- ποδήλατα, πατίνια και scooters για την εξάσκηση της αδρής κίνησης,
- υλικά δραματοποίησης όπως φιγούρες κουκλοθέατρου,
- σκηνές,
- τηλεκατευθυνόμενα οχήματα,
- αθλητικά παιχνίδια (μπασκέτα, τέρμα),
- φιγούρες για φανταστικό και προβολικό παιχνίδι (play mobile με σπιτάκια κλπ).
5 -10 ετών
Από το νηπιαγωγείο ως την Δ’ δημοτικού αναπτύσσονται σημαντικές δεξιότητες και καλλιεργούνται οι κλίσεις και τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Για τον λόγο αυτό είναι καλό να επιλέγονται τα παιχνίδια βάσει αυτών.
Τα παιχνίδια για τα παιδιά της σχολικής ηλικίας θα πρέπει να συμβάλλουν ώστε το παιδί να αναπτύξει νέες επιδεξιότητες και να καλλιεργήσει περισσότερο τη δημιουργικότητά του.
Έτσι, τα καλύτερα παιχνίδια για αυτή την ηλικία είναι τα παρακάτω:
- σύνθετα παζλ τύπου Tangram,
- σετ χειροτεχνίας και καλλιτεχνικής δημιουργίας,
- σύνθετα κατασκευαστικά παιχνίδια και παιχνίδια μοντελισμού,
- κουκλοθέατρο και μαριονέτες,
- πατίνια και ποδήλατα,
- επιτραπέζια παιχνίδια,
- εκπαιδευτικά παιχνίδια για την εκμάθηση της γραφής, των αριθμών κ.ά.,
- σετ ραπτικής,
- κουκλόσπιτα,
- παιχνίδια ρόλων (μαγαζάκια, εργαστήρια),
- αθλητικά παιχνίδια (μπιλιάρδα, τραπέζια Ping Pong)
- σετ κηπουρικής,
- λογοτεχνικά βιβλία & βιβλία με πιο σύνθετα θέματα όπως η μυθολογία, η ιστορία, η γεωγραφία κ.ά.
«Οι άνθρωποι δεν σταματούν να παίζουν, επειδή γερνάνε.
Γερνάνε, επειδή σταματούν να παίζουν».
Oliver W. Holmes
Γράφει η Liakopoulou Anta: Classical Philologist / Professor of Greek Language & Literature – Special Education Teacher (MA in Special Education Needs) – Specialized in learning difficulties and behavioral problems.
Εάν σας άρεσε το άρθρο, ακολουθήστε με στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://www.facebook.com/EidikiPaidagogosAntaLiakopoulou/
Διαβάστε επίσης:
Ποια βιβλία είναι κατάλληλα ανά ηλικία;
