Ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, το οποίο όπως όλα τα συναισθήματα παρουσιάζεται και στα παιδιά. Πολλοί γονείς, όταν βλέπουν το νήπιο να εκδηλώνει εκρήξεις θυμού, πανικοβάλλονται και θεωρούν υπεύθυνο τον εαυτό τους, καθώς δεν θέλουν να στενοχωρούν το μικρό τους αγγελούδι. Τα παιδιά όμως μέσω του θυμού μεταδίδουν μηνύματα για κάτι που μπορεί να τα ενοχλεί (Ταρναρά, 2015).
Τι μπορεί να προκαλέσει τις εκρήξεις του θυμού των παιδιών;
- η ζήλεια για τα μικρότερα συνήθως μέλη της οικογένειας,
- το άγχος, λόγω της έλλειψης ορίων και της αδυναμίας των γονέων να θέσουν σαφή όρια στα παιδιά τους,
- η απογοήτευση, που ενδεχομένως μπορεί να αισθανθούν τα μικρά παιδιά, αλλά αδυνατούν ακόμη να την εκφράσουν λεκτικά και ήρεμα,
- η ντροπή, που μπορεί να νιώσουν, επειδή ενδεχομένως να τα προσβάλλει η δασκάλα τους ή γιατί δεν είχαν καλή επίδοση σ’ ένα διαγώνισμα,
- η κούραση και η αϋπνία, εάν δεν τηρείται ένα σταθερό ημερήσιο πρόγραμμα.
Πώς να χειριστούμε το παιδί, όταν έχει εκρήξεις θυμού;
Θυμόμαστε ότι όλα τα συναισθήματα είναι χρήσιμα.
Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες των ειδικών υπάρχουν δέκα βασικά συναισθήματα: η έκπληξη, η χαρά, η αμηχανία, η ενοχή, η ντροπή, ο φόβος, η θλίψη, η αηδία, η περιφρόνηση και η οργή. Τα υπόλοιπα είναι απλώς απόρροια των παραπάνω. Ορισμένα από αυτά χαρακτηρίζονται ως ευχάριστα και άλλα ως δυσάρεστα, όλα όμως πρέπει να είναι αποδεκτά, γιατί μας μεταφέρουν χρήσιμες πληροφορίες για τις ανάγκες μας, τις επιθυμίες μας και τον εαυτό μας γενικότερα.
Ως εκ τούτου, είναι ιδιαίτερα επωφελές να διδάξουμε στα παιδιά μας να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους και να τα ονομάζουν. Να μάθουν, δηλάδη, κάτω από ποιες περιστάσεις μπορούμε να νιώσουμε χαρά, λύπη ή ντροπή, για να την εκφράσουν στη συνέχεια.
Υπάρχουν εξαιρετικά βιβλία για παιδιά προσχολικής ηλικίας που περιγράφουν τα συναισθήματα με πολύ επικοδομητικό τρόπο.
Σας προτείνω προσωπικά τα εξής:
Δεν υποτιμάμε τα συναισθήματα του.
Είναι πολύ συχνό στα μικρά παιδιά να θυμώνουν για λόγους, που εμείς οι ενήλικες τους θεωρούμε ανούσιους, π.χ. γιατί το μικρό μας μπορεί να θέλει να πιει νερό από το ποτήρι μας. Στην πραγματικότητα η επιθυμία αυτή για το παιδί εκείνη τη χρονική στιγμή είναι πολύ σημαντική και έτσι πρέπει και να την εκλάβουμε κι εμείς, εάν θέλουμε να χτίσουμε μια σχέση εμπιστοσύνης μαζί του. Είναι προτιμότερο, λοιπόν, αντί να υψώσουμε τη φωνή μας και να χάσουμε τον έλεγχο, να ηρεμήσουμε, να χαμηλώσουμε το ύψος μας και να του εξηγήσουμε ήρεμα για ποιον λόγο αυτό που ζητά δεν είναι σωστό να γίνει.
Προετοιμάζουμε το παιδί για το πρόγραμμα της ημέρας.
Τα παιδιά χρειάζονται μια σταθερή ημερήσια ρουτίνα, για να είναι ήρεμα. Θέλουν να ξέρουν τι να περιμένουν. Τους αρέσουν οι επαναλήψεις και οι συνήθειες. Άλλωστε πλήθος ερευνών έχει αποδείξει ότι αν μια οικογένεια έχει οργάνωση, τα παιδιά εμφανίζουν καλύτερη γενική ανάπτυξη και λιγότερο άγχος. Ως εκ τούτου, εάν πρόκειται να γίνει μια αλλαγή στο καθιερωμένο πρόγραμμα της ημέρας, είναι απαραίτητο να τα προετοιμάζουμε, ώστε να μην αιφνιδιαστούν και αναστατωθούν από τη μεταβολή.
Παραμένουμε κοντά στο παιδί μας, όταν θυμώνει και δεν του ζητάμε να αποσυρθεί στο δωμάτιό του.
Με ήρεμο τρόπο αναγνωρίζουμε το συναίσθημα του παιδιού, δείχνοντας του ότι το καταλαβαίνουμε και ότι είναι αναμενόμενο κάποιες φορές να αισθάνεται έτσι. Λόγου χάρη, του λέμε: «Γλυκό μου καταλαβαίνω ότι αυτή τη στιγμή είσαι πολύ θυμωμένο, γιατί δεν ήπιες από το ποτήρι μου παγωμένο νερό. Όλοι οι άνθρωποι μερικές στιγμές μπορεί να θυμώσουν για κάτι. Όταν ηρεμήσεις, θα είμαι εδώ, για να το συζητήσουμε και να σου εξηγήσω για ποιο λόγο δεν είναι σωστό να πίνουν τα παιδιά παγωμένο νερό».
Μην το απομακρύνετε σε κάποιον άλλον χώρο αφήνοντας το μόνο του, γιατί είναι πολύ πιθανό να τρομάξει ερχόμενο αντιμέτωπο με το φοβερό για το παιδί συναίσθημα του θυμού. Ακουμπήστε το απαλά στην πλάτη, πάρτε το στην αγκαλιά σας και δείξτε του ότι μπορεί να στηρίζετε πάνω σας.
Διδάσκουμε στο παιδί τις στρατηγικές διαχείρισης του θυμού.
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι στους οποίους μπορεί να καταφύγει ένα παιδί, όταν είναι πολύ θυμωμένο. Οι πιο σημαντικοί εξ αυτών είναι: να δώσει μπουνιά σε ένα μαξιλάρι, να μετρήσει από μέσα του μέχρι το 10, να ακούσει μουσική, να ζωγραφίσει, να καταγράψει πάνω στο χαρτί τους λόγους για τους οποίους είναι θυμωμένο και μετά να τους σκίσει ή να τους κόψει με το ψαλίδι, να παίρνει βαθιές ανάσες μέχρι να ηρεμήσει, να πάει μια βόλτα στον κήπο κ.ά.
Επιλέγοντας τη στρατηγική που του ταιριάζει, εκτονώνει την ένταση που έχει συσσωρεύσει και την επόμενη φορά θα ξέρει πώς πρέπει να χειριστεί τον θυμό του.
Μια ακόμη εξαιρετική ιδέα είναι να δημιουργήσετε ένα κολάζ στρατηγικών θυμού χρησιμοποιώντας ένα απλό χαρτόνι. Τοποθετήστε πάνω του φωτογραφίες από τις λύσεις που μπορεί να χρησιμοποιεί, όταν αισθάνεται θυμό. ‘Επειτα, μπορείτε να το κολλήσετε στο δωμάτιό του, για να το βλέπει καθημερινά και να αφομοιώνει την ωφέλιμη αυτή μέθοδο διαχείρισης του θυμού.
Βοηθάμε το παιδί μας να αναπτύξει τη συναισθηματική νοημοσύνη.
Με τον όρο «συναισθηματική νοημοσύνη» εννοείται η ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει, να αντιλαμβάνεται και να κατανοεί τα συναισθήματά του, να μπορεί να ελέγχει την παρόρμηση και την ανυπομονησία του, να υπομένει τις απογοητεύσεις και να έχει ελπίδα.
Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να νιώθουν άνετα με τα συναισθήματά τους, για να είναι σε θέση να τα διαχειρίζονται σωστά. Παροτρύνετε το παιδί να εκφράζει όλα όσα νιώθει, να μοιράζεται τις σκέψεις του μαζί σας και να μη νιώθει άβολα και ενοχικά, όταν αισθάνεται ένα αρνητικό συναίσθημα, γιατί και αυτό είναι μέρος της ζωής μας.
Γινόμαστε πρότυπα σωστής διαχείρισης του θυμού.
Η φράση “Children See, Children Learn” (“Τα παιδιά βλέπουν, τα παιδιά μαθαίνουν”) μας επισημαίνει ότι τα παιδιά αντιγράφουν τις δικές μας συμπεριφορές. Η μίμηση είναι αναμφισβήτητα η πιο σημαντική μέθοδος μάθησης για τα μικρά, γι’ αυτό θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στο τι είδους παράδειγμα τους δίνουμε. Εάν αντιδράμε ουρλιάζοντας, τα παιδιά θα μάθουν να λύνουν τις διαφορές τους με φωνές. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω ολιγόλεπτο βίντεο:
Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να αποδέχεστε και να αναγνωρίζετε εσείς πρώτα τον θυμό σας, να παίρνετε την ευθύνη των συναισθημάτων σας και να βρίσκετε έναν επωφελή τρόπο αντιμετώπισής του. Έτσι, τα παιδιά σας θα γίνουν πρότυπα σας, αφού αποτελείτε θετικό πρότυπο για εκείνα!
*Γράφει η Liakopoulou Anta: Classical Philologist / Professor of Greek Language & Literature – Special Education Teacher (MA in Special Education Needs) – Specialized in learning difficulties and behavioral problems.
