Το 1858 τυπώνεται από το τυπογραφείο του Λ. Βηλαρά στην Αθήνα το έργο του Λέοντος Μελά με τίτλο «Ο Γεροστάθης ή Αναμνήσεις από την παιδική μου ηλικία.»
Ο Γεροστάθης, 70 ετών πια, επιστρέφει από την Ευρώπη στην πατρίδα του, κοντά στα Ιωάννινα, λίγο πριν την επανάσταση, πλούσιος σε χρήματα αλλά κυρίως σε γνώσεις. Με τη γλυκύτητά του προσελκύει τα παιδιά της περιοχής και τους μεταδίδει αυτόν τον πλούτο των γνώσεων!
« Γερός και ρωμαλέος, είχε πρόσωπο κατακόκκινο, που το φώτιζε ένα χαμόγελο γεμάτο καλοσύνη, τα μάτια του έλαμπαν ζωηρά, και τα μαλλιά που του στόλιζαν το κεφάλι ήταν άσπρα σαν το χιόνι. Και, καθώς ήταν άνθρωπος φρόνιμος και με καλή καρδιά, όλοι τον αγαπούσανε στην Ήπειρο σαν πατέρα.»
Το βιβλίο αποτελείται από τρία μέρη:
Μέρος 1ο: Η σωματική υγεία
Μέρος 2ο: Η πνευματική υγεία
Μέρος 3ο: Η ψυχική υγεία
Χρησιμοποιεί περιστατικά από την καθημερινή ζωή, την ιστορία και τη φύση για να προσελκύσει το ενδιαφέρον των παιδιών. Στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας παραδείγματα ιστορικών προσώπων (Κ. Παλαιολόγο, Μ. Κωνσταντίνο, Σωκράτη κ.α) ως πρότυπα προσπαθεί να διαμορφώσει «χρηστούς πολίτες», με βάση το πρότυπο «πατρίδα-θρησκεία-οικογένεια». [1] Γι’ αυτό το λόγο χρησιμοποιήθηκε ως σχολικό αναγνωστικό για πολλά χρόνια. Είναι γραμμένο σε ήπια καθαρεύουσα κάτι που το έκανε πιο προσιτό στα παιδιά της εποχής, αφού όλα τα υπόλοιπα γράφονταν σε αρχαϊζουσα γλώσσα.[2]
Αξίζει να πούμε ότι ήταν εικονογραφημένο από τον Κώστα Μαλάμο, ιδρυτή της Πινακοθήκης Μοντέρνας Ελληνικής Τέχνης των Ιωαννίνων και πολυβραβευμένο καλλιτέχνη της εποχής.
Η αξία του «Γεροστάθη» έγκειται αφ’ ενός στο ότι εκδόθηκε σε μια χρονική περίοδο που η εκπαίδευση παρουσίαζε κενά και χρειαζόταν ένα τέτοιο έργο και αφ’ ετέρου στο ότι αποτέλεσε πρότυπο και κίνητρο για τους επόμενους δημιουργούς!
[1] ΠΡΑΚΤΙΚΑ 3ου Διεθνούς Συνεδρίου Προσχολικής Αγωγής, Μαίρη Μαργαρώνη
[2] Η συμβολή των νέων παιδαγωγικών αντιλήψεων και των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων στη διαμόρφωση του παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα του μεσοπολέμου, Γεωργίου Χρήστος
